درمان آندومتریوز و ناباروری

افرادی که از نظر ژنتیکی یا اپی‌ژنتیکی مستعد هستند، وقتی وارد دوران بلوغ می‌شوند و هورمون استروژن افزایش پیدا می‌کند، سلول‌های آندومتریوزی تحریک شده و ضایعات شروع به رشد می‌کنند. ضایعات آندومتریوزی خودشان مقدار زیادی استروژن محلی می‌سازند که باعث افزایش التهاب ، تغییر شکل سلول ها و پیشرفت بیماری می شود . وقتی سلول‌های آندومتریوز در جایی خارج از رحم رشد می‌کنند، برای زنده ماندن و بزرگ‌تر شدن به خون نیاز دارند. بدن برای رساندن خون کافی، رگ‌های خونی جدید در اطراف این ضایعات می‌سازد و این کار باعث می‌شود:  غذا و اکسیژن بیشتری به سلول‌ها برسد و ضایعات راحت‌تر رشد و گسترش پیدا کنند .این روند باعث ادامه و گسترش آندومتریوز می‌شود. شناخت بهتر این عوامل کمک می‌کند درمان‌های دقیق‌تری برای ناباروری ناشی از آندومتریوز طراحی شود  بعضی علل دیگر ایجاد کننده اندومتریوز موارد زیر می باشد :

۱. بازگشت خون قاعدگی به لگن

بخشی از خون قاعدگی به‌جای خارج شدن، از لوله‌های فالوپ به داخل شکم برمی‌گردد و سلول‌های اندومتر را در آنجا پخش می‌کند.

۲. تبدیل بافت‌های صفاقی

پوشش داخلی شکم (صفاق) می‌تواند به‌طور غیرعادی تبدیل به بافت اندومتر شود.

۳. پخش از راه خون یا لنف

سلول‌های اندومتر ممکن است از طریق خون یا سیستم لنفاوی به قسمت‌های دیگر بدن برسند.

۴. نقش سلول‌های بنیادی

سلول‌های بنیادی (از اندومتر یا مغز استخوان) می‌توانند به جاهای دیگر بروند و به بافت شبیه اندومتر تبدیل شوند.

۵. نقش سلول های جنینی

برخی سلول‌ها در دوران جنینی باقی می‌مانند و بعداً می‌توانند به آندومتر غیرطبیعی تبدیل شوند.

آندومتریوز کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد و تنوع علائم آن تشخیص و درمان را دشوار می‌کند. بسیاری از زنان پاسخ مناسبی به جراحی یا درمان‌های دارویی رایج نمی‌دهند و سال‌ها با علائم زندگی می‌کنند.

آیا آندومتریوز درمان می شود ؟

• غذاها و مکمل‌های ضدالتهابی : غذاهای پرآنتی‌اکسیدان، امگا-۳، سبزی‌ها و میوه‌ها، کاهش گوشت قرمز و چربی‌های ترانس ، می‌توانند التهاب و استرس اکسیداتیو را کم کنند؛ این دو فرآیند رشد و درد ناشی از آندومتریوز را کاهش می دهند. برخی مکمل‌ها مثل ویتامین‌های C و E یا سلنیوم هم خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی دارند و درمان آندومتریوز نقش دارند .
• قرص‌های جلوگیری از بارداری (CHC): هورمون‌های ترکیبی که قاعدگی را کم می‌کنند، دردهای لگنی، درد هنگام رابطه جنسی و خونریزی‌های سنگین را کاهش می‌دهند.
• آگونیست‌های GnRH (مثل لئوپولید): تولید استروژن را به‌طور موقت قطع می‌کنند؛ معمولاً ۳ ماه مصرف می‌شود و سپس با قرص‌های جلوگیری از بارداری ترکیب می‌شود تا عوارض کم‌تری داشته باشد.
• پروژستین‌ها (دینوجست، گسترینون و …): برای کسانی که نمی‌خواهند باردار شوند یا بعد از جراحی، درد را آرام می‌کند و مانع رشد دوباره ضایعات می‌شود.
• داروهای جدید (Elagolix یا ترکیب Relugolix/استرادیول/نورئیتسترانون): به‌صورت روزانه خورده می‌شوند و دردهای متوسط تا شدید را به‌سرعت کاهش می‌دهند.
•  جراحی لاپاروسکوپی : در این روش با دوربین کوچک و ابزارهای دقیق، ضایعات اندومتریوزی حذف یا سوزانده می‌شود. بعد از جراحی درد معمولاً به‌طرز قابل‌توجهی کم می‌شود و کیفیت زندگی بهبود می‌یابد.
• فیزیوتراپی و ورزش های ملایم : کمک می‌کند عضلات لگن قوی شوند و درد کمتر حس شود.
• آکوپنکچر: قرار دادن سوزن‌های بسیار نازک در نقاط خاص می‌تواند درد و سطح مواد التهابی را کاهش دهد

رژیم غذایی مناسب برای اندومتریوز چیست ؟

رژیم غذایی مناسب برای اندومتریوز ترکیبی از الگوی آنتی‑التهابی (مانند مدیترانه‌ای) و کاهش فودمپ است که به کاهش درد، علائم گوارشی و التهاب کمک می‌کند. پیروی منظم از این الگوهای غذایی می‌تواند به کاهش درد، بهبود کیفیت زندگی و کنترل بهتر التهاب در اندومتریوز منجر شود .

فودمپ :  یک ابزار تشخیص غذایی است که به افراد کمک می‌کند تا غذاهای تحریک‌کننده را شناسایی و از آن‌ دوری کنند .

• میوه‑و سبزی تازه، سبزیجات برگ سبز، توت‌ها و دیگر غذاهای غنی از آنتی‑اکسیدان؛ این مواد اثر ضد‑التهاب دارند و می‌توانند درد را کم کنند.
• چربی‌های سالم: ماهی چرب (سالمون، تُن)، آجیل، دانه‌ها و روغن زیتون؛ حاوی امگا‑۳ هستند که التهاب و درد را کاهش می‌دهند.
• غلات کامل، حبوبات و غذاهای سرشار از فیبر؛ به بهبود هضم و تنظیم هورمون استروژن کمک می‌کند.
• پرهیز از غذاهای پردازش‌شده، قندهای ریز، چربی‌های اشباع و ترانس، گوشت قرمز زیاد، الکل و کافئین؛ این‌ها می‌توانند فرآیندهای التهابی را تشدید کنند.
• کاهش فودمپ (کربوهیدرات‌های کوتاه‑زنجیره) برای افرادی که علائم گوارشی (نفخ، درد شکمی) دارند؛ مطالعات نشان داد ۶۰٪ شرکت‌کنندگان به رژیم کم فودمپ واکنش مثبت داشتند در مقایسه با ۲۶٪ در رژیم کنترل.
• محدود کردن گلوکز (اگر حساسیت یا سیلیاک دارید) می‌تواند علائم درد را بهبود بخشد؛ برخی زنان گزارش کردند ۴۵٪ درد پس از کاهش گلوکز بهبود یافت.
• مکمل‌ها: ویتامین D (حفظ تعادل ایمنی)، منیزیم (ضد‑اسپاسم)، زردچوبه/کورکومین و امگا‑۳ می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کند .

آیا آندومتریوز باعث ناباروری می شود ؟

بله، اندومتریوز می‌تواند باعث ناباروری شود. این بیماری در حدود 25‑40 ٪ زنان نابارور حضور دارد و به‌عنوان یکی از عوامل اصلی ناتوانی در بارداری شناخته می‌شود. به‌دلیل وجود بافت‌های اندومتریوزی، تخمدان‌ها ممکن است کمتر تخمک‌های بالغ تولید کنند، کیفیت تخمک و جنین کاهش یابد و تعداد جنین‌های با کیفیت پایین‌تر باشد؛ در نتیجه نرخ بارداری بالینی و نرخ تولد زنده در دوره‌های IVF کاهش می‌یابد. علاوه بر این، التهاب، تغییرات ایمنی و تغییرات آناتومیک ناشی از التهابات و فیبروزی‌های داخل لگن می‌توانند محیط باروری را مخدوش کرده و مانع لقاح یا کاشت‌پذیری جنین شوند. بنابراین، حضور اندومتریوز می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر توان باروری تأثیر منفی داشته باشد .

لاپاراسکوپی برای آندومتریوز چگونه است ؟

لاپاروسکوپی یک روش جراحی حداقل تهاجمی است که با استفاده از دوربین کوچک و ابزارهای نازک از طریق برش‌های کوچک (معمولاً کمتر از ۱۰ می‌می) در داخل شکم انجام می‌شود. برای اندومتریوز، این تکنیک به‌خصوص برای حذف یا سوزاندن بافت‌های اندومتریوزی، کیست‌های تخمدان و ضایعات عمیق لگنی (DIE) به کار می‌رود. لاپاروسکوپی به‌عنوان بهترین روش درمان جراحی اندومتریوز شناخته می‌شود؛ زیرا بهبود علائم درد، افزایش احتمال بارداری و کاهش زمان بهبودی را نسبت به جراحی باز (لپاروتومی) فراهم می‌کند.

• مشاهده بهتر: دوربین با کیفیت بالا، ساختارهای لگنی را واضح می‌کند، بنابراین جراح می‌تواند ضایعات را دقیقاً شناسایی و بردارد.
• کاهش درد پس از عمل: برش‌های کوچک باعث کاهش آسیب به بافت‌های اطراف و در نتیجه درد کمتر و زمان بهبودی کوتاه‌تر می‌شود.
• حفظ عملکرد تخمدان: به‌دلیل دقت بالای جراحی، خطر آسیب به تخمدان‌ها و کاهش ذخیره تخمدانی کمتر است.
• نتیجه‌گیری بالینی: راهنمایی‌های بین‌المللی ، لاپاروسکوپی را به‌عنوان روش اصلی برای اندومتریوز خفیف تا متوسط توصیه می‌کنند؛ در موارد شدید نیز به‌عنوان گزینه‌ای امن و مؤثر مطرح است.

آیا اندومتریوز سرطان است ؟

اندومتریوز یک بیماری خوش‌خیم است؛ با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که زنان مبتلا به این وضعیت خطر نسبی ابتلا به برخی سرطان‌ها را بیشتر دارند.

• سرطان تخمدان: اندومتریوز، به‌ویژه اندومتریوم‌های تخمدانی، با افزایش ریسک سرطان تخمدان، به‌خصوص زیرگروه‌های اندومتریوئید و سلول شفاف، مرتبط است.
• سرطان اندومتریوم: ارتباط معناداری بین اندومتریوز و سرطان اندومتریوم گزارش شده است.
• سرطان پستان و ملانوما: برخی مطالعات خطر کمی بالاتر برای این دو نوع سرطان نشان داده‌اند، اگرچه نتایج ناسازگار هستند.
• سرطان سرویال: شواهد نشان می‌دهد اندومتریوز می‌تواند خطر سرطان سرویال را نیز افزایش دهد.(سرطان سرویکال یا سرپای رحم) یک تومور بدخیم است که در بافت‌های سرویکس – ناحیهٔ بین واژن و رحم –وجود دارد .

به‌طور کلی، بیشتر زنان با اندومتریوز در طول زندگی خود سرطان نمی‌گیرند؛ افزایش خطر معمولاً محدود به چند درصد افزایشی است و به‌ویژه در زنان با فرم‌های شدید یا با تاریخچه طولانی بیماری مشهود می‌شود. بنابراین، اندومتریوز خود یک سرطان نیست، اما می‌تواند پیش‌زمینه‌ای برای بروز برخی انواع سرطان باشد.

تفاوت درد اندومتریوز با درد قاعدگی طبیعی چیست ؟

درد قاعدگی  معمولاً به‌صورت گرفتگی های سفت و کوتاه‌مدت در ناحیهٔ پایین شکم (غالباً یک‑طرفه) بروز می‌کند، فقط در روزهای منظم قاعدگی ظاهر می‌شود و با مصرف داروهای ضدالتهاب غیر‌استروئیدی (NSAIDs) یا گرما به‌سرعت بهبود می‌یابد.

در مقابل، درد ناشی از اندومتریوز ویژگی‌های متفاوتی دارد:

• شدت و مدت‌زمان  : درد می‌تواند شدیدتر (مستمر یا سوزشی) باشد و قبل از شروع قاعدگی، در طول قاعدگی و حتی چند روز پس از آن ادامه یابد؛ گاهی به‌صورت درد مزمن بین‌دوره‌ای باقی می‌ماند.
• موقعیت و گسترش : علاوه بر فشار و گرفتگی لگنی، درد می‌تواند به ناحیهٔ پشت، ران یا ناحیهٔ لگن پایین کشیده شود و در برخی موارد به صورت درد عمیق  یا درد حین رابطه جنسی و یا درد هنگام دفع مدفوع/ادرار  ظاهر شود.
• پاسخ به دارو – اغلب به NSAIDs به‌طور کامل پاسخ نمی‌دهد و نیاز به درمان‌های هورمونی یا جراحی دارد.
• تأثیر بر کیفیت زندگی – درد اندومتریوز معمولاً باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره، خواب و باروری می‌شود، در حالی که درد قاعدگی عادی معمولاً محدود به روزهای قاعدگی است و تأثیر کمتری دارد.

«این مطلب جایگزین تشخیص یا درمان پزشکی نیست.»

اگر به دنبال بهترین متخصصین زنان و زایمان هستید، می‌توانید از سامانه نوبت‌ دهی آنلاین درمان شیرین استفاده کنید .