اوتیسم در کودکان

عوامل و علل ایجاد کننده اختلال اوتیسم چیست ؟

شیوع  اختلال اوتیسم در سال 2021 در سطح جهان به حدود 1 در 127 نفر و در داده های اخیر CDC به 1 در 36 کودک 8 ساله در ایالات متحده افزایش یافته است. مطالعات ژنتیکی اکنون صدها ژن خطر را شناسایی می کنند که از انواع نادر و پرخطر گرفته تا سهم های پلی ژنیک رایج را شامل میشوند و بسیاری را به مسیرهای سیناپسی و بازسازی کروماتین مغز مرتبط می کنند. قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی ، سن بالای والدین ، فلزات سمی ، آلاینده های هوا ، استرس موقع زایمان ، تولد زودرس، یا برخی عوارض دوران بارداری بخش قابل توجهی از خطر را تشکیل می دهند و از طریق استرس اکسیداتیو، التهاب و اختلال عملکرد میتوکندری با ژنتیک تعامل می کنند و طیفی از این اختلال را ایجاد میکنند .

شدت اختلال طیف اوتیسم در کودکان چگونه است ؟

اوتیسم یک اختلال طیفی است؛ یعنی علائم و توانایی‌ها در کودکان مختلف بسیار متنوع است.هر فرد با اوتیسم منحصر به فرد است. برخی به کمک زیادی نیاز دارند و برخی مستقل هستند و فقط تفاوت‌هایی در طرز دیدن و تعامل‌شان دارند. اوتیسم می‌تواند با نقاط قوتی هم همراه باشد: حافظه قوی، تمرکز عمیق روی علاقه‌ها یا دیدن جزئیاتی که دیگران ممکن است متوجه نشوند. به همین دلیل بعضی از آن‌ها در آستانهٔ ورود به دانشگاه هستند و توانایی‌ها و استعداد خاصی دارند و بعضی دیگر ممکن است ناتوانی ذهنی داشته باشند، حرف نزنند و نیاز به حمایت دائمی و شدید داشته باشند. برای کودکانی که تشخیص اوتیسم شدید میگیرند ، اصطلاح («اوتیسم عمیق») به‌کار می رود تا آنها را از کودکان با عملکرد بالاتر جدا کنند. مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) مطالعه‌ای روی تقریباً ۲۰٬۰۰۰ کودک ۸ ساله در طیف اوتیسم انجام داده‌اند و یافته‌اند که ۲۶٫۷٪ از این گروه، معیارهای «اوتیسم عمیق» را دارند. اصطلاح اوتیسم عمیق به داشتن ضریب هوشی کمتر از ۵۰ و غیرکلامی بودن کودک یا حداقل کلامی بودن تعریف می‌شود. کودکان مبتلا به اوتیسم عمیق برای انجام کارهای روزمره زندگی به کمک نیاز دارند. بسیاری از آنها صرع دارند و رفتارهایی مانند خودآزاری و پرخاشگری دارند و برای حفظ امنیت نیاز به حمایت شبانه‌روزی دارند. مطالعات نشان میدهد که درصد کودکان مبتلا به اوتیسم عمیق در دختران بیشتر از پسران است.

اوتیسم چگونه تشخیص داده می شود ؟ نشانه های هشداردهنده کدامند ؟

تشخیص اختلال طیف اوتیسم به دلیل تنوع آن می تواند دشوار باشد. گاهی اوقات کودکان مبتلا به اوتیسم به اشتباه با اختلال دیگری مانند اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) یا اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) تشخیص داده می شوند، یا به آنها گفته می شود که مشکلی وجود ندارد. گاهی اوقات نیز کودکان مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می شوند در حالی که در واقع در این طیف نیستند. هیچ تست خون یا اسکن مغزی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد. تشخیص بایستی توسط یک تیم متخصص (روانپزشک و روانشناس) از طریق :مشاهده رفتار کودک ، مصاحبه با والدین درباره تاریخچه رشد و استفاده از ابزارهای استاندارد تشخیصی انجام شود .

کودکان معمولاً بین سنین ۵ تا ۶ سالگی مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می‌شوند، اما اوتیسم می‌تواند در نوزادانی که سنشان از ۱۲ ماهگی بیشتر است نیز تشخیص داده شود. در حالی که اولین علائم اوتیسم در شش ماهگی قابل مشاهده است، این علائم گاهی توسط والدین نادیده گرفته میشوند. هرچه زودتر بفهمیم کودک چه نیازها و توانمندی‌هایی دارد، بهتر می‌توانیم کمکش کنیم. مداخلاتی مثل گفتاردرمانی، کاردرمانی یا برنامه‌های آموزشی مخصوص می‌تواند مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی را در کودک اوتیسم تقویت کند و استرس خانواده را کم کنند .

ویژگی‌های اوتیسم در دو دسته اصلی قرار می‌گیرند: مشکلات ارتباط اجتماعی و آنچه رفتارهای محدودکننده و تکراری (RRB) نامیده می‌شوند. یک کودک باید ویژگی‌هایی از هر دو دسته را نشان دهد تا به عنوان اوتیسم تشخیص داده شود. نوزادان و کودکان نوپا قبل از حرف زدن، از مهارت‌های ارتباطی مثل اشاره به چیزها، نشان دادن و دادن اسباب‌بازی به دیگران و استفاده از حرکات دست استفاده میکنند. اما کودکان مبتلا به اوتیسم کمتر از سایر کودکان از این رفتارها برخوردارند.

RRB چیست ؟

RRB نوعی الگوهای رفتاری هستند که می‌توانند حرکات بدن مانند بال زدن یا چرخاندن دست باشند که در افراد اوتیسمی بیشتر از کودکان دیگر است. RRB در کودکان نوپا همچنین می‌تواند علاقه شدید به یک چیز، مانند آب، باشد. سایر واکنش‌های رفتاری منفی (RRB) در کودکان خردسال شامل نگه داشتن اسباب‌بازی‌ها به جای بازی کردن با آنها یا واکنش‌های شدید به صداهای بلند یا بافت‌های خراشنده است.اگر فکر می‌کنید فرزندتان ممکن است در طیف اوتیسم باشد، ارزیابی توسط یک متخصص اوتیسم که تجربه تشخیص کودکان خردسال را دارد، مهم است. تشخیص زودهنگام می‌تواند کودک مبتلا به اوتیسم را قادر سازد مهارت‌های ارتباطی را بیاموزد که در بزرگسالی به او کمک خواهد کرد.

آیا اوتیسم ارثی است؟

علائم و نشانه ها در اختلال طیف اوتیسم چیست ؟

نشانه‌های نقص در مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد، اما محدود به آنها نیست:

در کودکان کوچکتر (زیر ۳ سال)

• عدم پاسخ به نام خود
• بی‌علاقگی به دادن، به اشتراک گذاشتن یا نشان دادن اشیاء مورد علاقه
• بیزاری از ابراز محبت
• ترجیح به بازی انفرادی

در کودکان بزرگتر

• مشکل در انجام مکالمه متقابل یا رفت و برگشتی
• عدم تماس چشمی
• مشکل در استفاده و خواندن زبان بدن در دیگران
• مشکل در تشخیص احساسات دیگران، پاسخ مناسب به موقعیت‌های اجتماعی مختلف و درک روابط اجتماعی
• بیزاری از ابراز محبت
• ترجیح به بازی انفرادی
• از تغییرات جزئی در برنامه روزانه ناراحت  میشوند
• به جای بازی کردن با اسباب‌بازی‌ها یا اشیاء، آنها را خط‌کشی، مرتب یا سازماندهی میکنند
• علاقه مفرط به یک موضوع یا شیء خاص نشان میدهند
• حساسیت‌های حسی غیرمعمول دارند

مشکلات حسی: بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم به طور غیرمعمول به صداها، نورها، بافت‌ها یا بوها حساس هستند. آنها ممکن است در اثر دریافت بیش از حد حسی، در برابر چیزهایی مانند چراغ‌های روشن، صداهای بلند یا هیاهو، دچار سردرگمی شوند. از طرف دیگر، آنها ممکن است به دنبال ورودی حسی بیشتری باشند که ممکن است با برخورد به اشیا و لمس کردن و بوییدن بیش از حد آنها را به دست آورند.

توانایی کلامی: برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم اصلاً صحبت نمی‌کنند. برخی دیگر با لحنی تصنعی یا با صدای اغراق‌آمیز “آوازخوانی” یا زیر صحبت می‌کنند. کودکان اوتیسمی که قدرت کلامی بالایی دارند، ممکن است مکالمات را در انحصار خود درآورند، در حالی که ظرفیت کمی برای عمل متقابل یا درک خواسته‌ها یا احساسات طرف مقابل نشان می‌دهند. کودکان اوتیسمی همچنین ممکن است عبارات خاصی را بدون اینکه  اهمیت آن را درک کنند، مرتبا تکرار کنند، یا چیزی را داشته باشند که متخصصان آن را “دانش غیرکاربردی” می‌نامند ( اطلاعاتی که می‌توانند از بر بخوانند) اما برای حل مشکلات یا ادامه مکالمه از آن استفاده نمی‌کنند. کودکان در این طیف همچنین می‌توانند مشکلات پزشکی و سایر اختلالات سلامت روان، از جمله اضطراب، ADHD و افسردگی نیز داشته باشند.

جدیدترین روشهای تشخیص اختلال طیف اوتیسم

این رویکردها به سمت تشخیص زودتر، درمان‌های متناسب با ژن و مداخلات یکپارچه برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اوتیسم حرکت می‌کنند .

• ابزارهای تشخیصی فقط محدود به ADI-R یا ADOS-2 نیستند. حالا از برنامه‌های دیجیتال، غربالگری با تبلت و تصاویر مغزی استفاده می‌کنند تا تغییرات غیرطبیعی اتصال مغز را حتی در شش ماهگی پیدا کنند.
• (ADI-R)یک مصاحبه با والدین است که اطلاعاتی در مورد رفتارهای فعلی و گذشته مربوط به اوتیسم جمع آوری می کند.
• (ADOS-2) برنامه مشاهده تشخیصی اوتیسم : این یک آزمایش با ماژول های مختلف برای تطبیق با طیف وسیعی از کودکان است. هدف از ADOS ارزیابی مهارت های اجتماعی و رفتارهای تکراری است که کودک در طول آزمایش نشان می دهد.
• آزمایش ژنتیک در حدود ۲۰٪ موارد، علت را مشخص می‌کند. این اطلاعات به ارائه درمان‌های شخصی (مثلاً جایگزینی ژن یا ویرایش ژن) کمک می‌کند.
• درمان‌ها هدفمندتر شده‌اند ؛ مثلاً داروهای مهارکننده mTOR برای اسکلروز توبروز، داروی IGF-1 برای سندرم رت و ژن‌درمانی برای سندرم‌های نادر مانند سندرم تیموتی در حال بررسی‌اند.
• روش‌های آموزشی و رفتاری از فناوری استفاده می‌کنند تا بتوانند ارتباط، مهارت‌های اجتماعی و توانایی‌های روزمره افراد مبتلا بهتر شود.
• سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی تازه (مثل قانون مراقبت از اوتیسم ۲۰۲۴ و مراکز تخصصی NIH) برای افزایش دسترسی، پژوهش طولانی‌مدت و حمایت در تمام مراحل زندگی اجرا شده‌اند.

انواع غربالگری ها وجود دارد که متخصصان اطفال یا سایر پزشکان ممکن است به عنوان اولین قدم برای فهمیدن اینکه آیا کودک ممکن است اوتیسم داشته باشد یا نه ، به کار گیرند. برخی پرسشنامه هایی هستند که والدین پر می کنند و برخی دیگر ارزیابی هایی هستند که توسط پزشکان انجام می شود. اگر یک غربالگری نشان دهد که کودک ممکن است اختلال طیف اوتیسم داشته باشد، کودک باید یک ارزیابی جامع با فردی که در تشخیص اوتیسم آموزش دیده است، دریافت کند. این ارزیابی باید شامل ارزیابی رفتارهای کودک در محیط های مختلف و در زمینه رشد کلی او باشد و باید شامل مشاهده بالینی و مصاحبه با والدین/مراقبین باشد.

چرا تشخیص اوتیسم اغلب به تاخیر می افتد؟

تشخیص زودهنگام و مداخلات تخصصی برای کودکان طیف اوتیسم اهمیت بسیاری دارد. اغلب، کودکان در ابتدا با تشخیص‌هایی مانند اختلالات گفتاری-زبانی، ADHD یا مشکلات حسی مواجه می‌شوند و تشخیص اوتیسم آن‌ها تا سنین 5 یا 6 سالگی به تأخیر می‌افتد. این تاخیر می‌تواند به این دلیل باشد که متخصصان پس از رسیدن به یک تشخیص، از بررسی دقیق علائم مرتبط با اوتیسم غافل می‌شوند.

تشخیص اوتیسم در دختران اغلب نادیده گرفته می‌شود، زیرا علائم آن‌ها کمتر مشهود است و در تقلید رفتارها بهتر هستند و تمایل دارند که مشکلات خود را پنهان کنند. این موضوع می‌تواند منجر به تشخیص دیرهنگام و بروز مشکلاتی مانند افسردگی و اضطراب شود.

صحبت کردن با خانواده و دوستان در مورد تشخیص اوتیسم فرزندتان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. برای این کار، بهتر است بر رفتارهایی که دیگران متوجه شده‌اند تمرکز کنید و به آن‌ها توضیح دهید که اوتیسم چیست و چگونه بر فرزند شما تأثیر می‌گذارد. همچنین، بر این نکته تاکید کنید که اوتیسم یک اختلال عصبی-رشدی است که مادام‌العمر بوده و ناشی از واکسن یا تربیت نادرست نیست. توضیح دهید که طیف اوتیسم گسترده است و هر فرد مبتلا به اوتیسم متفاوت است. در نهایت، به آن‌ها بگویید که تشخیص اوتیسم به شما امکان می‌دهد از خدمات و درمان‌های تخصصی استفاده کنید.

کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است رفتارهایی از خود نشان دهند که ناشی از عوامل مختلفی باشند، از جمله:

• مشکلات پزشکی: مشکلات پزشکی مانند ریفلاکس اسید، یبوست، آلرژی، اگزما، عفونت لوزه، گرفتگی های قاعدگی، عفونت گوش، عفونت مجاری ادراری و شکستگی استخوان می توانند باعث رفتارهایی شوند که اغلب به اشتباه به عنوان بخشی از اوتیسم تلقی می شوند. این رفتارها می توانند شامل قورت دادن یا شکلک درآوردن، ضربه زدن به قفسه سینه یا معده، فشار دادن روی شکم، امتناع از خواب، حرکات تکراری، خودآزاری، عصبانیت و پرخاشگری باشند.
• مسائل حسی: مسائل حسی می توانند باعث شوند که کودکان نسبت به محرک های حسی بیش از حد یا کمتر از حد واکنش نشان دهند. کودکان مبتلا به مسائل حسی ممکن است نسبت به صداها، نورها، لمس ها، مزه ها یا بوها حساس باشند. آنها همچنین ممکن است در هماهنگی و تعادل مشکل داشته باشند. این مسائل حسی می توانند منجر به رفتارهایی مانند جیغ زدن در صورت خیس شدن صورت، عصبانیت در هنگام لباس پوشیدن، آستانه درد غیرمعمول، برخورد با دیوارها و خوردن چیزهای غیرخوراکی شوند.
• عادات غذایی سفت و سخت: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب در غذا خوردن بسیار سخت گیر هستند. این ممکن است به دلیل مسائل حسی، عدم رشد عضلات حرکتی دهان، یا مشکلات رفتاری در سر میز باشد.

در صورت مشاهده هر یک از این رفتارها در کودک خود، مراجعه به پزشک برای شناسایی یا رد مشکلات پزشکی مختلف، و همچنین مشاوره با متخصص تغذیه یا متخصص کاردرمانی، می تواند مفید باشد.

• سرگردانی : کودکان مبتلا به اوتیسم بیشتر از سایر کودکان تمایل به سرگردانی و دور شدن ناگهانی دارند که این موضوع می تواند خطرات جدی برای آنها ایجاد کند.
• حرکات تکراری : حرکات تکراری مانند دست زدن، تکان خوردن یا تکرار کلمات، بخشی از تشخیص اوتیسم است. این حرکات ممکن است برای کاهش استرس یا افزایش/کاهش ورودی حسی انجام شوند.حرکات تکراری مرتبط با اوتیسم گاهی اوقات تحریک نامیده می شوند. کلمه تحریک کوتاه شده خود تحریکی است. این به معنای حرکات تکراری است که به نظر نمی رسد هدفمند باشند، از جمله بال زدن دست، تکان خوردن، پلک زدن، قدم زدن و تکرار صداها یا کلمات.

از جمله معیارهای تشخیص ASD “حرکات حرکتی کلیشه ای یا تکراری، استفاده از اشیاء یا گفتار” است. برخی از کودکان برای مسدود کردن یا افزایش ورودی حسی یا به عنوان وسیله ای برای کاهش پریشانی، در این حرکات تکراری شرکت می کنند. کودکان طیف اوتیسم ممکن است هم هنگام هیجان و هم هنگام ناامیدی یا عصبانیت تحریک شوند.

اما این حرکات فقط در صورتی مشکل ساز هستند که در عملکرد کودک، از جمله تعامل اجتماعی، فعالیت های روزانه و یادگیری، اختلال ایجاد کنند. به خانواده هایی که نگران آنها هستند توصیه می شود که سعی نکنند آنها را ریشه کن کنند یا توجه بی مورد را به آنها جلب کنند، بلکه به کودکان کمک کنند تا مهارت های ارتباطی و فعالیت هایی را ایجاد کنند که ممکن است زمان صرف شده برای تحریک را کاهش دهد.

مشکلات در تغییرات : تغییرات و خروج از روال عادی می تواند برای کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار دشوار و ناراحت کننده باشد.

درمان های رفتاری : درمان های رفتاری می توانند به کودکان مبتلا به اوتیسم در یادگیری مهارت ها و کاهش رفتارهای نامناسب کمک کنند.

درمان‌های رفتاری برای اختلال طیف اوتیسم چیست ؟

درمان‌های رفتاری برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم در نظر گرفته می شوند تا مهارت‌هایی را که به طور خودکار ایجاد نمی‌کنند، بسازند و رفتارهایی را که مانع یادگیری و ارتباط می‌شوند را کاهش دهند. در اینجا به چند نوع رایج درمان اشاره می‌شود:

تحلیل رفتار کاربردی
تحلیل رفتار کاربردی (ABA) نشان داده است که به کودکان اوتیستیک کمک می‌کند تا مهارت‌های مورد نیاز را توسعه دهند و رفتارهای نامطلوب مانند خودآزاری را به حداقل برسانند، و نشان داده شده است که برای کودکان در سراسر طیف اوتیسم موفقیت‌آمیز است. اثربخشی آن توسط صدها مطالعه پشتیبانی می‌شود.

ABA یک رفتاردرمانی مبتنی بر شواهد است که می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، اما همه آنها بر یک مفهوم ساده استوار هستند: رفتارهای تقویت‌شده و مثبت افزایش می‌یابند و رفتارهایی که تقویت نمی‌شوند کاهش می‌یابند و در نهایت ناپدید می‌شوند.

درمان دارویی برای کودکان مبتلا به طیف اوتیسم

دانشمندان در حال بررسی داروهایی هستند که علائم خاص را کاهش دهند، نه خود اوتیسم را . در واقع هیچ دارویی برای علائم اوتیسم وجود ندارد. با این حال برای کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است داروهایی تجویز شود که هدفشان مهار پرخاشگری و سایر رفتارهای خطرناک باشد. کودکان مبتلا به اتیسم برای اختلالاتی که اغلب همزمان با اتیسم دارند از جمله اضطراب، افسردگی یا ADHD دارو مصرف می کنند.

دارو برای مشکلات رفتاری

ریسپریدون دارویی است که به طور گسترده برای درمان کودکانی که پرخاشگر یا بیش از حد تحریک پذیر هستند استفاده می شود. ریسپریدون می تواند با موفقیت کودکان مبتلا به مشکلات رفتاری شدید را آرام کند و آنها را قادر می سازد در مدرسه و خانواده عملکرد بهتری داشته باشند و FDA آن را برای این استفاده تایید کرده است. مهم است که بدانید ریسپریدون دارای عوارض جانبی است که شامل افزایش وزن قابل توجه و تغییرات متابولیک، عصبی و هورمونی است که می تواند مضر باشد. بدون نظارت موثر توسط یک متخصص، برخی از کودکان آسیب های جبران ناپذیری را تجربه می کنند. برخی از کارشناسان نگران این هستند که کودکان به جای سایر درمان ها – از جمله رفتار درمانی – با این دارو درمان می شوند که می تواند بدون خطر این عوارض جانبی موثر باشد.

درباره ریسپریدون اینجا بیشتر بخوانید .

دارو برای ADHD در کودکان مبتلا به اتیسم

در کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD، داروهای محرک (مثل متیل‌فنیدیت) معمولاً اولین انتخاب برای درمان هستند و می‌توانند علائم ADHD را کاهش دهند. اگر داروهای محرک موثر نباشند یا عوارض جانبی ایجاد کنند، داروهای غیرمحرک (مثل اتوموکستین، گوانفاسین یا کلونیدین) در نظر گرفته می‌شوند. در نهایت، ترکیب دارو با درمان‌های رفتاری (مثل CBT) می‌تواند کمک‌کننده باشد. مهم است که برنامه درمانی برای هر کودک به صورت جداگانه و با توجه به شرایط خاص او تنظیم شود .

درباره داروی متیل فنیدیت ( ریتالین ) و تاثیرات آن بر کودکان اینجا بخوانید .

دارو برای افسردگی در اختلال اوتیسم

در افراد مبتلا به اوتیسم که دچار افسردگی می‌شوند، معمولاً داروهای SSRI ( مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین )مانند فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین و فلووکسامین تجویز می‌شوند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که این داروها ممکن است در کودکان اوتیسم موثر نباشند و حتی در بزرگسالان هم اثربخشی آن‌ها قطعی نیست. برخی مطالعات نشان داده‌اند که SSRIها در بهبود رفتارهای تکراری یا علائم افسردگی در این افراد تفاوت چندانی با دارونما ندارند. عوارض جانبی SSRIها در افراد اوتیسم می‌تواند شامل اضطراب، مشکلات گوارشی، بی‌خوابی و تحریک‌پذیری باشد و تحمل این داروها در این افراد ممکن است کمتر باشد. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان به جای دارو یا در کنار آن، از درمان‌های روان‌شناختی مانند CBT، DBT یا تمرینات ذهن‌آگاهی استفاده می‌کنند که می‌توانند به کاهش افسردگی و بهبود مهارت‌های سازگاری بدون عوارض دارویی کمک کنند .

دارو برای اضطراب در کودکان اوتیسم

داروهایی که اغلب برای درمان اضطراب تجویز می شوند، مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRI ها هستند. بنزودیازپین ها نیز گاهی اوقات برای کودکانی که به شدت مضطرب هستند تجویز می شوند، اما افراد می توانند نسبت به آنها تحمل پیدا کنند، بنابراین باید با دقت تجویز شوند. رفتار درمانی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) بهترین درمان برای اضطراب در نظر گرفته می شود. مواجهه با ترس ها نوعی CBT است که برای کودکان مبتلا به اوتیسم ساخته شده است. دارو ممکن است علاوه بر درمان برای باز کردن ذهن کودکان بسیار مضطرب به درمان نیز تجویز شود.

انواع طبقه بندی اختلال طیف اوتیسم در سال 2025 چیست ؟

• ژنتیک (ژنوم)
• عوامل محیطی (اکسپوزوم: مثلاً تغذیه مادر، آلودگی، داروها)
• داده‌های سلامت واقعی (سوابق بیمارستانی و مراقبت های پزشکی )
• داده‌های لحظه‌ای (استفاده از دستبندهای هوشمند )

کودک اوتیستیک در آینده چه زندگی خواهد داشت؟